Մեր հյուրն է Ռազմավարական և ազգային հետազոտությունների հայկական կենտրոնի ղեկավար Մանվել Սարգսյանը
-ԱՄՆ համանախագահ Ջեյմս Ուորլիքը Ադրբեջանի նախագահի հետ հանդիպումից հետո հայտարարել էր, որ հնարավորություն կա շարունակելու Վիեննայի և Սանկտ-Պետերբուրգի գործընթացները: Սակայն դրանից մի քանի օր առաջ RIA Novosti-ին տված հարցազրույցում Ի. Ալիևը ԼՂ հակամարտության համատեսքտում այդ հարցին ընդհանրապես չէր անդրադարձել: Արդյոք դա չի նշանակո՞ւմ, որ Բաքուն ունի հարցի կարգավորման այլ օրակարգ՝ ի տարբերություն համանախագահների:
-Բաքուն երբեք էլ իր կարծիքը չի փոխել: Բայց շատ էական է, որպեսզի այսօր մենք ի վերջո ավելի հանգամանալից խոսենք, թե ինչ նպատակ ունի Ադրբեջանը: Մինչև հիմա շատ էր խոսվում այն մասին, որ այս կամ այն հարցի շուրջ համաձայնության են եկել: Ապրիլյան պատերազմից հետո Վիեննայում և Սանկտ Պետերբուրգում կայացած հանդիպումների արդյունքում սկսեցին շատ ավելի կոնկրետ խոսել, թե որոնք են պայմանավորվածությունները: Բայց Ադրբեջանը երբևէ որևէ պայմանավորվածություն չի կատարել: Ու վաղուց արդեն պարզ է, որ Ադրբեջանի համար բանակցային պրոցեսը բոլորովին այլ նպատակ ունի: Ադրբեջանն այն ընկալում է որպես ոչ թե դիվանագիտական, այլ քաղաքական մի գործընթաց, որի շրջանակներում փորձում է ուրիշ երկրների միջոցով Հայաստանին պարտադրել ԼՂ հանձնել իրեն: Ադրբեջանի այս մոտեցումը տասնամյակներ նույնն է եղել: Ու հիմա էլ ոչինչ չի փոխվել: Ես չգիտեմ, թե մեզ մոտ այդ ամենն ինչո՞ւ էին այլ կերպ ներկայացնում: Թեև հիմա կարծես թե սկսել են ավելի կոնկրետ խոսել: Պատերազմը պետք է լիներ, որ մերոնք հասկանային՝ այդ ճանապարհն աջակցում էր Ադրբեջանին՝ հասնելու իր նպատակին: Այդ ճանապարհը Ադրբեջանին հնարավորություն էր տալիս տարբեր միջազգային ատյաններում հասնել տարին թեկուզ մեկ-երկու բանաձևի, որտեղ կընդգծվեր Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը և ինչ-որ պահանջներ կդրվեին Հայաստանի առջև: Երկրորդ՝ դա հնարավորություն էր ընձեռում Բաքվին անընդհատ ընդգծելու ԼՂ-ի դեմ օրինական ուժ կիրառելու սեփական իրավունքը: Ոչինչ չի փոխվել: Այսօր էլ նույնն է:
-Ուորլիքը նաև հայտարարեց, որ Ալիևը համաձայնել է հանդիպել Ս. Սարգսյանին: Փաստորեն դա լինելու է զուտ հերթակա՞ն հանդիպում:
-Մենք պետք է տեսնենք՝ այնտեղ քննարկվո՞ւմ են կարգավորման հստակ նախագծեր: Իսկ այդ հանդիպումներում կարգավորման թեմա վաղուց արդեն չկա: Եթե Ալիևը հանկարծ ցանկություն է ունեցել հանդիպելու, պետք է հասկանալ, թե այս անգամ նա ինչ նպատակ է հետապնդում:
-Առավել ևս, որ Ալիևը բազմիցս նշել է, որ Ադրբեջանը «բանակցություններ հանուն բանակցությունների» տարբերակը չի ընդունում:
-Շատ կարևոր է, որ մեր պաշտոնյաները հստակ ասեն, թե Ադրբեջանն ինչ պահանջներ է առաջ քաշում, ինչ է ուզում:
-Դե, Ուորլիքը հայտարարեց, որ լինելու է Վիեննայի և Սանկտ-Պետերբուրգի համաձայնությունների քննարկում:
-Ի՞նչ քննարկես, եթե ամեն ինչ պարզ է: Ադրբեջանը պետք է քայլեր ձեռնարկեր, ինչը չի արել:
-Իսկ Բաքուն ո՞ր դեպքում կարող է ընդունել այդ համաձայնությունները:
-Նա երբեք չի ընդունի դրանք: Ադրբեջանը ոչ մի փաստաթուղթ չի ստորագրելու: Ոչ մի իրավունք, թեկուզ չնչին, Հայաստանին չի զիջելու: Սա շատ էական է հասկանալ, որպեսզի դրանից ելնելով էլ՝ մշակենք սեփական քաղաքականությունը: Այնինչ Ադրբեջանն է քաղաքականություն վարում, իսկ Հայաստանն ընդամենը գնահատում է այն, երրորդ-չորրորդ դեմքերի մակարդակով ինչ-որ անիմաստ հայտարարություններ է անում: Այնինչ ապրիլյան պատերազմից հետո բազմաթիվ հստակ առաջարկներ ու պայմաններ են եղել: Մեր իշխանություններն ասել են, որ երբեք բանակցային պրոցեսում կարգավորման թեման չենք քննարկելու, մինչև Ադրբեջանը չկատարի այս, այն պայմանները: Ամբողջ աշխարհն ասել է, որ բանակցային հիմք է 1994-95 թթ. զինադադարի պայմանագիրը: Հայաստանն էլ նույնն է ասել և պնդել, որ կարող է բանակցել միայն այն ժամանակ, երբ պահպանվեն պայմանագրի պայմանները: Հիմա ինչի՞ մասին եք բանակցում: Եթե դուք դա լուրջ եք ասել, պետք է շարունակեք պնդել: Եթե հետ եք կանգնում ձեր խոսքից, ուրեմն տանուլ եք տվել: Ու դրանով մի իրավունքը ևս ավելացրել եք Ադրբեջանի զինանոցին:
Հայաստանը դրել էր ընդամենը մեկ պահանջ, որպեսզի Ադրբեջանը կատարի այդ պայմանագիրը, իսկ դա նշանակում է, որ այդ երկիրը պետք է իր զորքերը վերադարձնի մինչ ապրիլմեկյան դիրքերը: Եթե չի անում, պետք է կամ ռազմական ճանապարհով, կամ ավելի խաղաղ միջոցներով նրան դա պարտադրել: Դրանից հետո միայն կարելի է նրա հետ խոսել: Բայց մեզանում այս խնդիրը մինչև վերջ չի գիտակցվում:
-Գուցե մենք չունե՞նք բավարար քաղաքական ռեսուրս:
-Բայց ի՞նչ է դա նշանակում: Եթե համանախագահող երկրները, ՄԱԿ-ի գլխավոր քարտուղարը հայտարարել են, որ այդ պայմանագիրն է բանակցությունների հիմքը, և եթե դրանից ելնելով՝ դուք իրացնում եք ձեր իրավունքը, որդեգրում եք համապատասխան մոտեցում, բնական է, որ բոլորը պետք է պաշտպանեն ձեր դիրքորոշումը: Վերջերս Ոորլիքը ներկայացրել է կարգավորման սխեմա՝ չի լինելու Ղարաբաղի հարցի լուծում՝ առանց տարածքների վերադարձի և չի լինելու հարցի լուծում՝ առանց ստատուսի խնդիրը լուծելու: Պատահական չէ, որ Ալիևը հայտարարել է, թե ԼՂ-ին առավելագույնը կարող են տալ ինքնավար հանրապետության կարգավիճակ: Եթե դա ընդունելի չէ Հայաստանի ու ԼՂ-ի համար, ինչի՞ մասին ենք խոսում: Բացի այդ, նույն Մադրիդյան սկզբունքներում, որն Ադրբեջանն ընդունել է, հստակ ասված է՝ ստատուսը պետք է որոշվի կամարտահայտության միջոցով: Իսկ դա նշանակում է Ադրբեջանի՝ ինքնավարության մասին առաջարակը որևէ մեկին չպետք է հետաքրքրի:
-Ուորլիքը նաև հայտարարեց. «Ես գիտեմ, որ Ադրբեջանի նախագահը պատրաստ է խոսել այն բանակցությունների ու առաջարկների շուրջ, որոնք արդեն դրված են սեղանին»: Ինչ՞ առաջարկների մասին է խոսքը:
-Դրանք ընդհանուր խոսքեր են: Պարզ ու հստակ ասվել է՝ պետք է հսկող մեխանիզմներ տեղադրվեն: Հիմա՝ կամ տեղադրում են, կամ ոչ: Կամ համաձայնվում են, կամ ոչ:
-Առաջնագծում հետաքննող մեխանիզմներ տեղակայելու Արևմուտքի մեծ ցանկությունն արդյո՞ք միտված չէ նրան, որ Սիրիայի և Ուկրաինայում տիրող լարվածության ֆոնին գոնե ԼՂ հարցը վտանգի գոտուց դուրս գա:
-Ղարաբաղյան հակամարտությունը դարձել է միջազգային հզորագույն նշանակություն ունեցող խնդիր: Եվ ապրիլյան պատերազմի ժամանակ բազմիցս խոսվել է այն մասին, որ շատ-շատերն են ձեռքեր տաքացրել դրա վրա, շատերն են նպաստել դրան: Արդեն երկրորդ օրը Ադրբեջանի նախագահը սարսափած գոռում էր՝ կանգնեցրեք պատերազմը: Իսկ այն մեկ օրվա համար նա պետք է բոլորի համաձայնությունը ստանար: Այսօրվա միջազգային քաղաքականություն դա՛ է: Այդ պատճառով է շատ էական հստակ դիրքորոշում ունենալ: Այն, ինչ ընդունելի չէ, պետք է ընդհանրապես չքննարկվի: Եթե քննարկում եք, դուք պայմաններ եք ստեղծում, որ Ադրբեջանն ուրիշների հետ լեզու գտնի:
-Գուցե մենք ցույց ենք տալիս մեր կառուցողական մոտեցո՞ւմը:
-Ո՞վ է ասել, որ դա է կառուցողականը: Ադրբեջանն անընդհատ ասում էր՝ ես զենքի ուժով վերցնելու եմ, դա իմն է: Դուք բոլորդ այդ տարածքը ճանաչում եք որպես իմ երկրի մաս: Դրա համար ես այդ իրավունքն ունեմ: Ու նրա հստակ դիրքորոշման համար մյուսները այդ երկրին ավելի հարգանքով են վերաբերվում:
-Թերևս միակ կետը, որ հստակ է հայկական քաղաքականության մեջ այն է, որ ԼՂ-ն չի կարող լինել Ադրբեջանի կազմում՝ մնացած բոլոր հարցերը քննարկելի են:
-Ադրբեջանն էլ ասել է՝ ԼՂ-ն չի կարող լինել Ադրբեջանից դուրս: Գիտեք, մեր խնդիրները միայն Ադրբեջանի հետ չեն: Ավելին, նրա հետ մեր խնդիրների մեծ մասը ժամանակին լուծել ենք: Խնդիրներ հիմա Ադրբեջանն ունի՝ ուզում է իր կորցրածը վերադարձնել: Իսկ Հայաստանի խնդիրները ուրիշ երկրների հետ են, որոնք դեմ են մեր դիրքորոշմանը, որոնք կողմ են: Միջազգային հանրությունն իր մեղքի բաժինն ունի այս հակամարտության զարգացման հարցում, երբ ԼՂ-ն ճանաչվել է Ադրբեջանի մաս: Այսինքն՝ այդ տարածքի իրավունքը տվել է Ադրբեջանին:
-Բայց վերջերս Ալիևը դժգոհեց, որ միջազգային հանրությունը ճնշում է գործադրում իր վրա՝ ճանաչելու Ղարաբաղը:
-Նշանակում է՝ մարդիկ սկսել են իրենց մեղքը հասկանալ: Իզուր չէ, որ ԱՄՆ-ի տարբեր նահանգներ, տարբեր քաղաքներ ճանաչում են ԼՂ-ի անկախությունը:
-Վերջերս գնահատականներ են հնչում, որ Ադրբեջանի քաղաքականությունը ԼՂ հարցով մտել է փակուղի: Ընդ որում, հետաքրքիրն այն է, որ այդ գնահատականը հիմնականում հնչում է ռուսական կողմից:
-Գիտեք՝ ինչո՞ւ, որովհետև այդ երկիրը ոչ մի փաստարկ չունի ԼՂ հարցում: Ադրբեջանի միակ փաստարկը, որն օրը տասն անգամ կրկնում են, այն է, որ միջազգային հանրությունը, այդ թվում՝ Հայաստանը, ճանաչել է ԼՂ որպես Ադրբեջանի մաս: Եվ ճիշտ են ասում՝ 1991 թ. ԱՊՀ պայմանագրով Հայաստանն էլ է ճանաչել Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, նրա գոյություն ունեցող սահմանները: Հայաստանում դա այնպես են թաքցնում, որ 25 տարի անց էլ մարդիկ այդ մասին չգիտեն:
-Տարածքային ամբողջականությունը՝ Ղարաբաղով հանդե՞րձ:
-Այո: Կարդացեք ԱՊՀ պայմանագիրը: Դրանով Հայաստանը նույնիսկ պարտավորություն է ստանձնել օգնելու Ադրբեջանին, եթե նրա սահմանները վտանգվեն: Ինչևէ: Ադրբեջանի փաստարկը միայն դա է: Ու հիմա դա կասկածի տակ է դրվում: Դրա համար էլ Ալիևն ասում է՝ մասնավոր զրույցներում մեզանից պահանջում են ճանաչել Ղարաբաղի անկախությունը: Ու հիմա պատահական չէ, որ Բաքվում բավականին նյարդային ելույթներ են հնչում:
