Փաշինյանը չի դադարում հանրությանը զարմացնել ժամանակ առ ժամանակ հրապարակ նետվող տարօրինակ եւ վիճահարույց իր հայտարարություններով, որոնք մեծիմասամբ հանձնվողական տրամաբանության արտահայտություն են: Այլ կերպ ասած՝ փոխանցում են ադրբեջանական թեզեր կամ «էստի համեցեք» հրավերով գրգռում թշնամու՝ առանց այդ էլ անհագ ախորժակը: Ամենասկզբից նա մերկապարանոց հայտարարեց, թե միջազգային հանրությունը պահանջում է ԼՂՀ կարգավիճակի հարցում իջեցնել նշաձողը, ապա Բաքվին լսելի դարձրեց, որ ՀՀ-ին ոչ ոք զենք չի վաճառում, իսկ քիչ անց խոսեց զինծառայողներին դիրքերում ԱԱԾ սահմանապահ զորքի մարտիկներով փոխարինելու մասին, որոնք գրեթե անզեն պետք է հսկեն սահմանը:

Վերջին աղմկահարույց հայտարարությունը ՀՀ-ի՝ այսպես ասած, «կադաստրի վկայական» չունենալու մասին պնդումն էր, որը կարելի է մինչեւ օրս նրա տարածած արտառոց մտքերի գլուխ-գործոցը համարել: Մայիսի 24-ին՝ ԱԺ-ում անդրադառնալով ՀԱԿ փոխնագահ Լեւոն Զուրաբյանի ֆեյսբուքյան այն գրառմանը, որում հերքվում է իր սուտը, թե Հայաստանի բոլոր կառավարությունները ճանաչել են Ադրբեջանի տարածքային ամբողջականությունը, Նիկոլ Փաշինյանը հիշեցնում է, որ նույն Ալմա Աթայի հռչակագիրը, որով այսօր առաջնորդվում է գործող իշխանությունը, ստորագրել է Լեւոն Տեր-Պետրոսյանը: Ըստ նրա, հռչակագրով ԱՊՀ երկրներն ընդունել են ԽՍՀՄ-ի ժամանակ գոյություն ունեցող վարչական սահմանները՝ որպես անխախտելի պետական սահմաններ:

Ի լրումն՝ Փաշինյանը վկայաբերում է Տեր-Պետրոսյանի մի հարցազրույց, որտեղ վերջինս նշել է. «ինքնավարությունն Արցախի բնակչությանը լիովին բավարարում է, եւ ավելին չենք էլ ուզում»: Պարտվողական ղեկավարը խարազանում է երկրի մեկ այլ պարտվողական ղեկավարի՝ փորձելով այդպես մեղմել իր մեղքը: «Այսինքն՝ 1998թ. իշխանափոխությունը նրա համար էր, որ պարտվողական են իրենք»,- ՀԱԿ-ի հասցեին շպրտել է Փաշինյանը: Ավելին՝ նա իրեն բոլոր նախորդ առաջնորդներից ավելի «հայրենասեր» ու «հաղթական» է համարում, ինչի մասին ակնարկում է Զուրաբյանին ուղղված խոսքում՝ ասելով. «Թե ճակատագրական այս շրջանում ով է ավելի հայրենասեր եւ ով՝ ավելի հաղթական, կարող է շատ մեծ խնդիրներ առաջացնել»:

Այս համատեքստում էլ պարզաբանում է՝ «մենք ապրում ենք մի վայրում, որտեղ չունենք կադաստրի թուղթ», եւ ՔՊ-ականները, իբր, փորձում են այնպես անել, որ պատմության մեջ առաջին անգամ ունենանք «կադաստրի թուղթ»: «Մենք,- հայտարարում է Փաշինյանը,- ուզում ենք հաղթահարել տնվորի մեր կարգավիճակը, ուզում ենք ունենալ «կադաստրի վկայական», որի անունն է պետություն՝ միջազգայնորեն ճանաչված դելիմիտացված սահմաններով»: Եթե սա է պետականաշինության լիարժեք մոդելի մասին մեջբերման հեղինակի պատկերացումը՝ նշանակում է գործ ունենք աղճատված մտածողության տեր մեկի հետ, որի ընկալումների պարզունակությունն արդեն հասել է գագաթնակետին:

Շրջանառության մեջ դնելով «մեր ապրած վայրում» համապատասխան «կադաստրի թուղթ» (նկատի ունի միջազգայնորեն ճանաչված սահման կամ իրավունք) չունենալու, ինչպես նաեւ «տնվորի մեր կարգավիճակը» հաղթահարելու թեման, նա այդպիսով «ջուր է լցնում Ադրբեջանի ջրաղացին» ու զարգացնում «Էրիվանն» ադրբեջանական պատմական հող եւ, առհասարակ, Հայաստանն Արեւմտյան Ադրբեջան անվանելու՝ Իլհամ Ալիեւի հայտնի թեզերը: Իրեն երկրի առաջին դեմք համարող անձը ոչ միայն տոն ու թռիչք է տալիս ոխերիմ հարեւանի ազգային ցնորամտության առասպելին, այլեւ պետության ու պետականության գաղափարն իջեցնում է կենցաղային-առօրեական բնութագրության, այն է՝ «կադաստրի վկայականի» մակարդակի:

Հայրենիքը, Պետությունը, հայրենյաց Հողը, պետական Ինքնիշխանությունը վսեմագույն արժեքներ են, որոնց կրողը չի կարող ունենալ պետության այդ աստիճան պարզունակ ընկալում, իսկ եթե, այնուամենայնիվ, ունի՝ ուրեմն ինքը չի կարող պետության գլուխ լինել: «Տպավորություն է, որ ՀՀ-ն պետություն չի եղել, եւ մենք, ընդհանրապես, պետականության 30-ամյա ընթացք չենք ունեցել: Հիմա ինչ-որ մեկը եկել եւ ծանր պարտության գնով, Արցախն ու միջտարածքները (անկլավները) օտարելու գնով փորձում է պետություն ստեղծել»,- ArmLur.am-ի հետ զրույցում ասել է «Դեմոկրատական այլընտրանք» կուսակցության քաղխորհրդի նախագահ, քաղաքագետ Սուրեն Սուրենյանցը:

Փորձագիտական շատ շրջանակներ այն կարծիքին են, որ Փաշինյանի հայտարարությունը խիստ վտանգավոր է. դրանով նա օրինակարգացնում է մեր ինքնիշխան տարածքների ադրբեջանական բռնազավթումը: Երբ պնդում ես, թե մինչեւ հիմա մենք չունենք «կադաստրի վկայական», ըստ էության, վերահանգում ես թշնամի երկրի տեսակետին, համաձայն որի՝ հայ-ադրբեջանական սահմանը պայմանական է, քանի դեռ այդտեղ սահմանազատում չի կատարվել: Մյուս կողմից՝ եթե ինքդ էլ ընդունում ես, որ չունենք «կադաստրի վկայական», ուրեմն ինչո՞ւ ես դժգոհում, երբ ՀԱՊԿ-ը չի դատապարտում ՀՀ տարածքների նկատմամբ Ադրբեջանի ոտնձգությունը: Այս մարդը, իրոք որ, խճճվել է իր իսկ հերյուրած ստերի ու ձեռնածությունների բավիղներում:

Խուլ պետք է լինել՝ չլսելու եւ կույր պետք է լինել՝ չտեսնելու համար, թե ինչպես է նա մաս-մաս զիջում մեր հողատարածքները, հլու-հպատակ կատարում թուրք-ադրբեջանական նվաճողների կամքը, նրանց առջեւ բացում հայրենիքի դարպասները: 2022-ի դեկտեմբերի 12-ից՝ Բերձորի միջանցքի արգելափակումից շաբաթներ առաջ, երբ Բաքվի միապետը հայտարարում էր, թե Բերձորի միջանցքով հայերը ռազմական տեխնիկա են տեղափոխում ԼՂՀ, Փաշինյանը հանձնարարում է Արցախից դուրս բերել ծանր զինտեխնիկան, որպեսզի ապացուցի Ալիեւին, որ ինքը ոչ թե զինում, այլ ընդհակառակն՝ զինաթափում է Արցախը։ Բայց դա Իլհամին չէր գոհացրել եւ, շատ չանցած, բաքվեցի «բնապահպանները» փակեցին Բերձորի միջանցքը:

Ալիեւի հերթական նվաստացուցիչ պահանջը «Արցախի Հանրապետություն» բառեզրը ՀՀ-ում գործածությունից հանելն էր, ինչը եւս իշխանությունն ի կատար է ածում: Մարտի 15-ին Պնախարար Սուրեն Պապիկյանի գաղտնի հրահանգով ՊՆ հրամկազմին արգելվեց վերը հիշատակված բառակապակցության օգտագործումը: Զինվորական ստորաբաժանումներին ուղարկված գրավոր հրամանագրով այն փոխարինվել է «Լեռնային Ղարաբաղ» եզրույթով: Ի՞նչ ասել կուզի. հայկական կողմից արված եւ արվելիք խոշոր զիջումներին զուգահեռ, ինչպես նաեւ Ադրբեջանի պայմաններով խաղաղության պայմանագրի ստորագրմանն ընդառաջ, Ալիեւի ուշադրությունից չեն վրիպում անգամ եզրաբանական ձեւակերպումները:

Մարդ չգիտի, թե մինչեւ ուր են դեռ հասնելու հայրենավաճառության այս վակխանալիան, իրավաքաղաքական այս ամենաթողությունը, նեղ «կադաստրային» այս հոգեկերտվածքը: Տպավորություն է, թե Փաշինյանն ազերի-թուրքից ավելի թուրք է: Պատահական չէ, որ ազերի բլոգերներից մեկն իր էջում ուշագրավ գրառում էր կատարել՝ նշելով, որ Փաշինյանն Ադրբեջանի համար շատ ավելին է արել, քան այդ երկրի բոլոր ղեկավարները միասին վերցրած. նա, ըստ գրառման հեղինակի, իրենց է վերադարձրել Ղարաբաղը: Բլոգերն առաջարկում էր Փաշինյանի անունն ինչ-որ կերպ հավերժացնել իր երկրի նորօրյա պատմության մեջ, իսկ մահվան դեպքում Ադրբեջանում եռօրյա սուգ հայտարարել:

Գեւորգ Բրուտենց