Մեր հյուրն է քաղաքագետ Մանվել Սարգսյանը
– Պարոն Սարգսյան, աշնանն ինչպիսի՞ զարգացումներ եք կանխատեսում մեր քաղաքական իրականության մեջ, թե՛ հրապարակներում, թե՛ վարագույրի հետևում` ինտրիգների մակարդակով:
– Ես ձևակերպված լուրջ դժգոհություններ չեմ տեսնում: Ուստի շատ դժվար է նման բան կանխատեսելը, եթե ֆորսմաժորային իրավիճակներ չեն լինում: Թե իշխանության ներսում, թե հանրության այս կամ այն շերտում կուտակված դժգոհություններ չեմ տեսնում: Ընդամենն ընթանում է «Սասնա ծռերի» դատավարությունը: Իսկ այս հարցի վերաբերյալ էլ մոտեցումները բավականին երկփեղկված են. հասարակության մեջ միասնական դժգոհության ալիք չի նկատվում:
– Իսկ ժողովուրդն ընտելացե՞լ է իր վիճակին, թե այն այլևս պայքարելու ներուժ չունի:
– Ներուժի խնդիր չէ: Ցանկացած պայքար գալիս է այն ժամանակ, երբ դժգոհությունները հանգեցնում են հստակ ձևավորված պահանջի: Բայց այս պահին դրանք չկան:
Որովհետև, ի տարբերություն նախորդների, վերջին այս ընտրություններից հետո բողոքարկման ալիքներ չբարձրացան: Սա շատ էական հանգամանք է: Այսինքն` այն, ինչ եղել է շատ ընտրություններից հետո, երբ մարդիկ ընկճվում էին, հիասթափվում էին ու ըստ այդմ լինում էր դժգոհության մեծ ալիք, այս անգամ նման բան չկար: Պատճառները կարող են տարբեր լինել, բայց բոլոր դեպքերում դա փաստ է:
Կարծես որևէ մեկին չեն զարմացրել այս ընտրություններով: Բոլորն ընտելացել են դրան, մտածել են, որ այդպես էլ պետք է լիներ: Եվ սպասելիքների չիրականացման փաստ, ըստ էության, չի եղել:
– Ստեղծված վիճակին այս հարմարվելը, ժողովրդի մոտ ընդվզման բացակայությունը վտանգավոր չէ՞ մեր երկրի հեռանկարային զարգացման առումով: Մենք խո՛րը, խո՛րը ճահի՞ճ ենք մտնում:
– Ես չէի ասի, թե դա հարմարվել է: Պարզապես պայքարի բոլոր այն մեթոդները, որոնք գոյություն են ունեցել այս տարիների ընթացքում, արդեն կորցրել են իրենց արժեքը: Բացարձակապես մարդկանց վրա ազդեցություն չեն թողնում այն գնահատականները, առաջարկները, որոնք անում է այս կամ այն ուժը:
Կարծես թե ավելի ռացիոնալ է դարձել հասարակությունը, հասկացել է այդ առաջարկների սնանկությունը: Եվ այլևս որևէ մեկին չի հավատում: Ընդամենը խնդիրը սա է:
– Այսինքն` խնդիրը քաղաքական դաշտում է:
– Քաղաքական չասենք` միայն կուսակցությունների առումով: Չնայած կուսակցական համակարգն էլ հանրության համար իր ամբողջ արժեքը կորցրել է: Տարիներ, տասնամյակներ շարունակ ժողովուրդն այս կամ այն կուսակցության հետ կամ կուսակցությունների միավորման հետ հույսեր կապում էր: Իսկ հիմա նման բան գոյություն չունի: Անգամ ցանկացած քաղաքական ուժ, որն անցնում է խորհրդարան, բացարձակապես չի վայելում ժողովրդի վստահությունը:
Ահա, այսօր ստեղծվել է այսպիսի վիճակ:
Իսկ Հայաստանում այլ պրակտիկա չի եղել. 25 տարի հենց կուսակցական միավորումները և կուսակցություններն էին փորձում ինչ–որ քաղաքական պրոցեսներ ձևավորել: Իսկ այսօր, երբ դա չկա, պահանջվում են բոլորովին ուրիշ մեթոդներ, ուրիշ մոտեցումներ: Իսկ վերջինները դեռևս չկան, գոյություն չունեն:
– Այդ նոր մոտեցումները և դրանց վերաբերյալ սպասումները գուցե պետք է քաղաքական–կուսակցական դաշտից տեղափոխել ա՞յլ դաշտ` հասարակակա՞ն հատված:
– Շատ երկրների փորձը ցույց է տալիս, որ երբ ընդհանրապես կուսակցական քաղաքականությունը վերանում է, սովորաբար ստեղծվում են հանրային տարբեր շարժումներ, որոնք, դնելով քաղաքական խնդիրներ, մոբիլիզացնում են ժողովրդին և ձգտում են փոփոխություններ մտցնել երկրում:
Մեր երկրում հենց սա չկա: Ստեղծվել է այսպիսի վիճակ` հինը չի կարող, նորը չի ստեղծվել:
Վերջին տարիներին մենք տեսնում էինք, չէ՞, թե ինչպես էր հանրությունը կազմակերպվում, դնում լոկալ այս կամ այն խնդիրը և փորձում դրանք լուծել: Եվ սոցիալական այդ շարժումները նույնպես չեն աճել, չեն հասել քաղաքական խնդիրների մակարդակին:
– Այսինքն` չգիտենք, թե կայծը որտեղի՞ց կբռնկվի:
– Իհարկե: Երկու տարի առաջ, երբ մի խումբ երիտասարդներ դուրս եկան էլեկտրաէներգիայի թանկացման դեմ, ո՞վ գիտեր նախապես դրա մասին: Նրանք ձևակերպեցին ու դրեցին լուծվելիք խնդիրը: Ու ժողովուրդը դուրս եկավ դրա համար պայքարելու:
Ամեն ինչ հենց սրանից է գալիս` հստակ ձևակերպված խնդիր կա՞, և դրա համար պայքարելու ձևեր առաջարկվո՞ւմ են, թե չեն առաջարկվում: Եվ եթե առաջարկվում են, ապա ժողովուրդն այն ընդունո՞ւմ է, թե չի ընդունում: Սա է մեխանիզմը:
– Երկու տարի առաջ, իրոք, քաղաքացիական հանրությունը բավականին ակտիվ էր, ոգևորեց ամբողջ ժողովրդին: Ինչո՞ւ այն միանգամից մարեց: Գուցե կազմակերպված հարված հասցվեց նրանց` գաղափարական առումով կամ չգիտեմ ինչ առումներով…
– Ոչ, այդպես չէ: Երկու տարվա մեջ Հայաստանում լիովին փոխվել է ներքին քաղաքական իրավիճակը. եղավ ապրիլյան պատերազմը, եղան «Սասնա ծռերի» գործողությունները: Նաև դրա համար է, որ ասում եմ` հինը մեռել–գնացել է, այսինքն` 25 տարվա քաղաքական պրակտիկան մեռավ–հեռացավ: Եվ դա` կապված կարևորագույն ճգնաժամային երևույթների հետ:
Իսկ նորն էլ երևան չի եկել դեռևս: Ի վերջո չտրվեցին միանշանակ գնահատականներ ո՛չ պատերազմի, ո՛չ «Սասնա ծռերի» գործողությունների վերաբերյալ:
Եվ այս անորոշության մեջ քաղաքական համոզիչ գաղափարներ ու ծրագրեր ներդնելը բավականին դժվար է: Ստեղծված է ամորֆ վիճակ:
– Իսկ նորի բացակայությունը կամ դրա մուտքը կապվա՞ծ է աշխարհում ընթացող փոփոխությունների հետ. նոր գաղափարներ, գլոբալ նոր իրավիճակ, աշխարհաքաղաքական նոր խնդիրներ…
– Անշուշտ: Մանավանդ 21–րդ դարի առաջին երկու տասնամյակներում այնքան է աշխարհը փոխվել, քաղաքական մոտեցումները ևս այնքան են փոխվել, որ անգամ պետության մասին, սոցիալական պայքարի մասին, երկրի անվտանգության մասին 20–րդ դարի պատկերացումներով խոսելն անիմաստ է այլևս:
Այժմ հին մեթոդներով ոչ կռվել է հնարավոր, ո՛չ պատերազմներ վարել ու անվտանգություն ապահովել: Նաև հին մեթոդներով հնարավոր չէ ներքին քաղաքական ռեֆորմներ անել:
Ամեն ինչը նոր է, և ամբողջ աշխարհում բոլորը փորձում են նորին նոր մոտեցումներ ցուցաբերել:
