Շաբաթվա անցուդարձը՝ մեկնաբանությամբ

Անցած շաբաթավերջին Հայաստան-Գերմանիա միջպետական կապերի պատմության մեջ առաջին անգամ Գերմանիայի կանցլերը երկօրյա պաշտոնական այցով ժամանել է Երեւան: «Զվարթնոց» օդանավակայանում Անգելա Մերկելին դիմավորել է ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանը: Օդանավակայանից Մերկելն ուղեւորվել է Ծիծեռնակաբերդի հուշահամալիր, ուր հարգանքի տուրք է մատուցել Հայոց ցեղասպանության զոհերի հիշատակին: Նույն օրն էլ տեղի են ունեցել երկու վարչապետների բանակցությունները: Կողմերը քննարկել են հայ-գերմանական հարաբերություններին վերաբերող հարցերի լայն շրջանակ` մասնավորապես անդրադառնալով տնտեսության տարբեր ճյուղերում ընթացիկ ծրագրերին, ինչպես նաեւ համատեղ նոր նախաձեռնությունների հեռանկարներին:

Հետմիջօրեին Հանրապետության նախագահի նստավայրում տեղի է ունեցել նախագահ Արմեն Սարգսյանի եւ Գերմանիայի Դաշնային Հանրապետության կանցլեր Անգելա Մերկելի հանդիպումը, որին մասնակցել են երկու երկրների պատվիրակությունները:

…Հիշեցնենք, որ Փաշինյան-Մերկել առաջին հանդիպումը, որը ոչ ֆորմալ էր, կայացել է հուլիսի 12-ին Բրյուսելում՝ ՆԱՏՕ-ի գագաթաժողովի շրջանակում: Գերմանիայի կանցլերի երկրորդ` օգոստոսի 24-25-ի այցն արժեւորվում է նրանով, որ զուգադիպեց Հայաստանում տեղի ունեցող քաղաքական փոփոխությունների մեկնարկին: Փոփոխություններ, որոնք մեր երկրին մեծ առաջընթաց են խոստանում համամարդկային արժեքների մի շարք հարթություններում՝ մարդու իրավունքներ ու հիմնարար ազատություններ, ժողովրդավարություն, հասարակական ակտիվություն, քաղաքացիական նախաձեռնություններ եւ այլն: Նիկոլ Փաշինյանի բնորոշմամբ՝ Անգելա Մերկելի այցը պատմական իրադարձություն է, որը կնշանավորի մեր երկրների միջեւ հարաբերությունների նոր էջի բացումը: «Գերմանիան Հայաստանի երրորդ խոշոր առեւտրատնտեսական գործընկերն է աշխարհում եւ առաջինը Եվրոպայում: Լիահույս եմ, որ Ձեր այցի արդյունքով նոր թափ ու շունչ կհաղորդվեն նաեւ մեր առեւտրատնտեսական հարաբերություններին»,- ողջույնի խոսքում ասել է Փաշինյանը։ Պատասխան ելույթում Անգելա Մերկելը գոհունակություն է հայտնել Հայաստանում թափ հավաքող ժողովրդավարական փոփոխությունների համար, որոնց շունչը, ըստ նրա, զգացվում է անգամ փողոցում: «Այսօր գտնվում ենք մի քաղաքում, որը 2800 տարեկան է, եւ մի երկրում, որի ժողովուրդը պատմական հետքեր է թողել համաշխարհային քաղաքակրթության մեջ: Մենք շահագրգռված ենք Հայաստանի հետ հարաբերությունների հետագա զարգացմամբ»,- նշել է կանցլերը՝ չթաքցնելով իր հիացմունքը «Թումո» կենտրոնում տեսածի առնչությամբ, որտեղ երիտասարդ աղջիկներն ու տղաները «շարունակում են նորարարություններ մշակել եւ զարգացնել` պահպանելով հայկական մշակույթի արմատները»: Հաշվի առնելով տարածաշրջանում առկա մարտահրավերները, Մերկելն իր երկրի անունից պատրաստակամություն է հայտնել լինել Հայաստանի գործընկերը, նրան օժանդակել բոլոր հարցերում՝ սկսած Հայաստանի քաղաքացիների համար Եվրամիության երկրներ մուտքի վիզաների ազատականացումից, մինչեւ ԼՂՀ խնդրի կարգավորում եւ համագործակցության տնտեսական ուղղության զարգացում:

Դիտորդների ուշադրությունից չի վրիպել ասուլիսի ժամանակ Նիկոլ Փաշինյանի հնչեցրած հայտարարությունը, թե այցից հետո կունենանք տարբեր ոլորտներում համագործակցության համատեղ օրակարգ եւ կաշխատենք այն իրականացնելու ուղղությամբ: «Փակագծերը բացելու»՝ լրագրողների խնդրանքին ի պատասխան, գերմանական պատվիրակության անդամ Ալբերտ Վայլերը նշել է. «Համատեղ գործողությունների ծրագրին ամբողջությամբ դեռ ծանոթ չեմ, սակայն երկու կարեւոր կետ կա, որոնց կցանկանայի անդրադառնալ: Առաջին՝ աջակցություն Հայաստանին՝ սիրիացի փախստականների հարցում, որպեսզի այստեղ ավելի լավ հոգ տարվի Սիրիայից եկած մարդկանց մասին: Երկրորդ՝ տնտեսական համագործակցությունը: Այս երկու կետերը, թերեւս, կլինեն համատեղ գործողությունների ծրագրի կարեւոր հենասյուները»: Որ այդ ծրագրում տնտեսական զարգացման բաղադրիչն իսկապես առկա է՝ հաստատել է նաեւ ՀՀ փոխվարչապետ Տիգրան Ավինյանը: Նրա խոսքով՝ կան մի քանի հիմնական ոլորտներ, որոնցում հնարավորություններ ունենք զարգացնելու Գերմանիայի հետ մեր հարաբերությունները: «Այդ ոլորտներից հիմնականը, իհարկե, տնտեսականն է: Ես կարծում եմ, որ հնարավորություններ կան նաեւ սոցիալական ծրագրերի իրականացման համար: Ինչպես տեղյակ եք՝ տիկին Մերկելը բավական տպավորված էր «Թումո» կենտրոնով, եւ հուսով եմ, որ շուտով Բեռլինում եւս մենք կկարողանանք բացել «Թումո» կենտրոն»,- ասել է Ավինյանը:

Գերմանիայի կանցլերի եւ նրա հետ Երեւան ժամանած պատվիրակության այցի արդյունքների ամփոփումը, այսպիսով, հստակ է դարձնում նոր Հայաստանի հետ նոր որակի հարաբերություններ շարունակելու` Գերմանիայի պատրաստակամությունը: Եթե Ռուսաստանի «խանդը» բացառենք, կարելի է հուսալ, որ Հայաստան-ԵՄ համագործակցության եւ, մասնավորապես, հայ-գերմանական մերձեցման դրական արդյունքները երկար չեն սպասեցնի:

Օգոստոսի 27-ին կայացել է Ազգային ժողովի նախագահ Արա Բաբլոյանի եւ ՀՀ վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանի հանդիպումը, որի նախաձեռնությունը խորհրդարանի խոսնակինն էր: Օրեր առաջ վերջինս խորը մտահոգություն էր հայտնել երկրում ստեղծված իրավիճակի կապակցությամբ եւ խստորեն քննադատել վարչապետ Նիկոլ Փաշինյանին՝ օգոստոսի 17-ի հանրահավաքում նրա ելույթից բխող եւ առաջիկայում արմատավորվելիք որոշ վիճահարույց դրույթների համար: Խոսքը, մասնավորապես, «անցումային արդարադատության» համակարգի ներդրման եւ սահմանադրական փոփոխությունների միջոցով արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունների անցկացման մտադրությունների մասին է: Իրեն խիստ մտահոգող այդ օրակարգը քննարկելու համար էլ ԱԺ նախագահը նախատեսում էր հանդիպումներ ՀՀ նախագահի, վարչապետի, Մարդու իրավունքների պաշտպանի, Բարձրագույն դատական խորհրդի եւ միջազգային դիվանագիտական առաքելությունների ներկայացուցիչների հետ: Եվ Բաբլոյան-Փաշինյան ձեւաչափով կայացավ առաջին հանդիպումը:

…Ազգային ժողովի լրատվական ծառայության տեղեկացմամբ՝ «բարձրացված հարցերի շուրջ քննարկումների արդյունքում օրենսդիր եւ գործադիր մարմինների ղեկավարները մասնավորապես արձանագրել են.

• Անկախ քաղաքական հայացքներից Հայաստանի Հանրապետությունում յուրաքանչյուր ոք ունի խոսքի եւ տարբերվող կարծիքի ազատության իրավունք։
• Դատարանների անկախությունը երկրում արդարադատության ապահովման կարեւորագույն երաշխիք է, հետեւաբար օրենսդիր, գործադիր եւ դատական իշխանությունների բաժանման ու հավասարակշռման մեխանիզմը որեւէ կերպ չպետք է խաթարվի։
• Արադարադատության իրականացման գործում Հայաստանի դատական համակարգն իր ողջ գործիքակազմով իրեն չի սպառել, այդուհանդերձ, եթե քաղաքական քննարկումների արդյունքում կողմերը գտնեն, որ կա անհրաժեշտություն «անցումային արդարադատության» ինստիտուտի, ապա դա պետք է իրականացվի Սահմանադրության եւ համապատասխան օրենսդրական դաշտի փոփոխություններով եւ միեւնույն ժամանակ որեւէ կերպ չվնասի արդարադատությանը:
• ՀՀ ԱԺ կողմից 07.06.2018 թվականին հավանության արժանացած Կառավարության ծրագրի համաձայն` «Արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններն անհրաժեշտ է անցկացնել առավելագույնը մեկ տարվա ընթացքում»:
• Արտահերթ խորհրդարանական ընտրությունները սահմանադրական փոփոխությունների միջոցով անցկացնելու դեպքում մեխանիզմների շարքում հանրաքվեի ինստիտուտը կարող է լինել ամենաժողովրդավարականը, քանի որ փոփոխության ենթակա Սահմանադրությունն ընդունվել է հանրաքվեով։ Այդուհանդերձ, այս հարցում որեւէ տարբերակի ընտրությունը պետք է արվի հանրային ու քաղաքական լայն քննարկումների արդյունքում։ Այդպիսի հնարավորությունները սպառված չեն թե՛ խորհրդարանում եւ թե՛ հանրային լայն շրջանակներում»:

Փորձենք հասկանալ, թե ինչն էր հատկապես մտահոգում ԱԺ նախագահին, որ անհրաժեշտություն առաջացավ ՀՀ վարչապետի եւ Ազգային ժողովի նախագահի մակարդակով ընդունել այսօրինակ համաձայնագիր: Փաստաթղթում արտացոլված դրույթները, համենայն դեպս՝ դրանց գերակշռող մեծամասնությունը, որեւէ նորություն չեն պարունակում, դրանք ամրագրված են Սահմանադրության մեջ եւ ՀՀ օրենքներում: Ուրեմն ի՞նչ կարիք կար վերահաստատելու օրենսդրորեն արդեն իսկ հաստատվածը: Միակ նորությունը «անցումային արդարադատության» ինստիտուտի ստեղծման հիշատակումն է, իսկ մտահոգության մյուս առարկան՝ արտահերթ ընտրությունների անցկացման հետ կապված ձեւակերպումը: Այն հանգում է նաեւ սահմանադրական փոփոխության պահանջի, որը Ազգային ժողովին ինքնալուծարվելու տարբերակի տեղ է թողնում: Ամենայն հավանականությամբ, հենց այս երկու կետերն են «ցավեցնում» նախորդ իշխանություններին, ոչ թե միայն Բաբլոյանին: Ավելին՝ այս համաձայնագիր-հուշագրի հետեւում պարզ երեւում են ՀՀԿ ղեկավարության «ականջները»: Բաբլոյանն այստեղ ընդամենը օգտագործվող ֆիգուր է: Ինչ վերաբերվում է Ռոբերտ Քոչարյանին, ապա նրա «ականջները» շատ ավելի վաղ էին երեւացել՝ դեռ կալանվելուց առաջ եւ, առավելեւս, կալանքից ազատ արձակվելուց անմիջապես հետո, երբ մեկ միասնական հրահանգով հրապարակ իջան կարկառուն ՀՀԿ-ականներ Դավիթ Հարությունյանի, Արփինե Հովհաննիսյանի, Էդուարդ Շարմազանովի, Արմեն Աշոտյանի եւ այլոց «ղազագրերը»: Այն, որ Հանրապետականի հիմնական մտավախությունը վերը նշված զույգ թեզերից է առաջ գալիս՝ մատնում է հենց երկրում առկա իրավիճակի մասին Արա Բաբլոյանի հայտարարությունը: Մարդ սովորաբար ամենաշատն իր «ցավող տեղից» է խոսում: Սահմանադրական փոփոխություններ իրականացնելու մասին վարչապետի հայտարարությանը Բաբլոյանի արձագանքը բավական մեծ տեղ է գրավում. «Ազգային ժողովում սահմանադրական փոփոխությունների հնարավոր իրականացումը, այն էլ ցանկալի արդյունքը որեւէ եղանակով ապահովելու սպառնալիքով, ակնհայտ ճնշում եւ պարտադրանք է օրենսդիր իշխանության նկատմամբ: Ինձ համար սա առավել անհասկանալի է, քանի որ սպառված չէին այդպիսի քննարկումների եւ որոշման կայացման հնարավորությունները հենց խորհրդարանում»,- գրել է նա: Իսկ «անցումային արդարադատության» թեմայի անդրադարձում Բաբլոյանը փորձել է հնարավորինս խեղաթյուրել այդ համակարգի գաղափարը՝ նշելով. «Անցումային արդարադատության» թեզի ներքո ներկայացվեց օրենքներին հետադարձ ուժ տալու հակաիրավական ակնարկ»:

Վարչապետի եւ ԱԺ խոսնակի հանդիպումը ողջունել է Հայաստանի նախագահ Արմեն Սարգսյանը եւ դրական գնահատել հանդիպման արդյունքում ձեռք բերված պայմանավորվածությունները: Հանրապետության նախագահը բոլոր քաղաքական ուժերից ակնկալում է առաջնորդվել մեր երկրի անվտանգության, կայուն ու անցնցում զարգացման առաջնահերթ շահերով:

Ինչ խոսք, պետության շահը, երկրի անվտանգությունը եւ անձի ու քաղաքացու իրավունքների հանդեպ հարգանքը պետք է գերակա լինեն բոլորիս համար: Անխտիր:

Մեկնաբանեց Գեւորգ Լալայանը

Միջազգային մամուլ

Ռուսաստանը մեծամասշտաբ զորավարժություններ է կազմակերպելու

Bloomberg-ը գրում է, որ Ռուսաստանը պատրաստվում է հաջորդ ամիս անցկացնել Սառը պատերազմից հետո ամենամեծ զորավարժությունները`մոտ 300.000 զինվորի եւ 900 տանկերի մասնակցությամբ:

Ռուսաստանի պաշտպանության նախարարության տվյալներով, «Վոստոկ-2018» զորավարժությունները, որոնք կազմակերպվելու են սեպտեմբերի 11-15-ն ընկած ժամանակահատվածում ռուսական արեւելյան եւ կենտրոնական ռազմական շրջաններում `Ուրալի լեռներից մինչեւ Խաղաղօվկիանոսյան ափ, կներառեն երկրի զինված ուժերի գրեթե մեկ երրորդը՝ դարձնելով դրանք ԽՍՀՄ-ի եւ նրա Վարշավայի պայմանագրի դաշնակիցների կողմից 1981թ. «Զապադ-81» զորավարժություններից հետո ամենածավալունը: Գործարկվելու են հազարավոր ինքնաթիռներ, ինչպես նաեւ Հյուսիսային եւ Խաղաղօվկիանոսյան նավատորմերը: Զորավարժություններին կմասնակցեն նաեւ չինացի եւ մոնղոլ զինվորականներ: Չինաստանը կտրամադրի 3.200 զինվորական եւ 30 ինքնաթիռ:

The New York Times-ը մեջբերում է Ալեքսանդր Գաբուեւին՝ Մոսկվայի Քառնեգիի կենտրոնի Չինաստանի գծով մասնագետին, ըստ որի, թեպետ զորավարժությունների չափերն իրոք տպավորիչ են, «ամենակարեւորն այն է, որ Չինաստանը մասնակցում է զորավարժություններին, որոնց նախկինում մասնակցում էին միայն Ռուսաստանի դաշնակիցները»:

Միեւնույն ժամանակ, նա նշում է, որ «Վոստոկ-2018»-ին մասնակցող չինական զորքերի գործողությունները կարող են տեղայնացվել միայն Ցուգոլին մոտ գտնվող ռազմական վարժանքների տարածքում, որտեղ հատվում են Չինաստանի, Ռուսաստանի եւ Մոնղոլիայի սահմանները: Դա կարող է թույլ տալ այլ վայրերում շատ ավելի մեծ ռուսական զորամիավորումների պատրաստվել Չինաստանի հետ բախումներին:

Ըստ Գորբուեւի՝ «Ռուսական բանակն այնքան միամիտ չէ, որ «կանխարգելիչ նախագիծ չպատրաստի», եթե Չինաստանի հետ հարաբերություններն անսպասելիորեն վատանան, ինչպես բազմիցս եղել է անցյալում»:

Պատրաստեց Մարինա Մուրադյանը