Շաբաթվա անցուդարձը` մեկնաբանությամբ

«Երեւանն ու Մոսկվան փաստաթուղթ են մշակում, որով երաշխավորվելու է օտարերկրացի զինվորականների բացակայությունը Հայաստանի տարածքում»: Այս մասին դեկտեմբերի 17-ին «Կոմսոմոլսկայա պրավդա» ռադիոկայանի ուղիղ եթերում` պատասխանելով Հայաստանի տարածքում ամերիկյան կենսաբանական լաբորատորիաների վերաբերյալ հարցին, ասել է Ռուսաստանի արտաքին գործերի նախարար Սերգեյ Լավրովը: Ըստ նրա, տվյալ փաստաթուղթը կերաշխավորի ոչ միայն ՀՀ-ում արտասահմանցի զինվորականների բացակայությունը, այլեւ կենսալաբորատորիաների թափանցիկ աշխատանքը:

Հայտարարությունը մեծ աղմուկ էր առաջացրել հանրության մեջ, ինչպես նաեւ փորձագիտական շրջանակներում՝ տեղիք տալով տարընթերցումների: Հատկապես` Հայաստանում օտարերկրացի զինվորականների բացակայությունը երաշխավորելու մասով:

…Առաջին տպավորությունն այն էր, թե մշակման փուլում գտնվող հայ-ռուսական համաձայնագիրը կոչված է լինելու արգելել օտարերկրացի զինվորականների ներկայությունը Հայաստանի հանրապետության տարածքում: Այդ թվում` ռուս զինվորականներինը, քանի որ Լավրովի հայտարարության մեջ բացառությունների մասին խոսք չկար: Եվ որեւէ երկրի համար բացառություն անելը, կարծես թե, ոչ մի տրամաբանության մեջ չէր էլ տեղավորվում: Տարակուսանքը փարատելու համար լրացուցիչ պարզաբանումների անհրաժեշտություն կար, ինչի առիթը շատ չանցած` ստեղծվեց ՀՀ-ում Ռուսաստանի դաշնության արտակարգ եւ լիազոր դեսպան Սերգեյ Կոպիրկինի հրավիրած մամուլի ասուլիսով, որը հաջորդել էր Լավրովի աղմկոտ հայտարարությանը: Ըստ երեւույթին, աղմուկը մեծապես պայմանավորված էր այն հանգամանքով, որ հայկական լրատվադաշտում ՌԴ արտգործնախարարի խոսքը ներկայացվել էր Հայաստանի տարածք օտարերկրյա զինվորականների մուտքն արգելելու համատեքստում: Հետագայում, ինչպես հաճախ է պատահում, որպես տարընթերցման պատճառ, նշվեց թարգմանական թյուրըմբռնումը: Ինչեւէ: Հիմա գանք Ռուսաստանի դեսպանի պարզաբանմանը, համաձայն որի` ռուսական եւ հայկական կողմերի միջեւ առկա երկխոսությունը զուտ կենսաբանական լաբորատորիաների գործունեության շուրջ է: Ընդ որում`ոչ միայն Հայաստանում, այլեւ հետխորհրդային մի շարք այլ երկրներում եւս, դեսպանի ասելով, հարկ է հասկանալ, թե ինչ է արվում այդտեղ գործող կենսաբանական լաբորատորիաներում, որքանով են փորձարկումները սպառնալիք ստեղծում Ռուսաստանի եւ, ընդհանրապես, հարեւան երկրների համար: Խոսքը Հայաստանում ամերիկյան օժանդակությամբ բացված կենսաբանական լաբորատորիաների մասին է, որոնք ներկայում տեղակայված են Լոռիում, Սյունքում, Գեղարքունիքում, Տավուշում եւ Երեւանում: Կոպիրկինը չթաքցրեց, որ այդ հարցը ռուսական կողմին շատ է անհանգստացնում: Նա, ըստ էության, «խմբագրեց» Սերգեյ Լավրովի` նախօրեին "Комсомольская правда"-ին տված հարցազրույցը։ Խնդրին անդրադարձել է նաեւ ՀՀ արտգործնախարարության խոսնակ Աննա Նաղդալյանը` ասելով. «Խոսքը Հայաստանի սանիտարահամարաճարակային վերահսկողության բարձրացումն ապահովող լաբորատորիաների մասին է, որտեղ աշխատում են բացառապես հայ մասնագետներ: Լաբորատորիաները Հայաստանինն են եւ քաղաքացիական բնույթ են կրում: Մեր պարագայում ռազմական ներկայության մասին խոսք չկա»:

Հետաքրքիր է՝ եթե խոսքն ընդամենը, ժողովրդի ասած, «սանէպիդեմկայանների» նկատմամբ վերահսկողության բարձրացումն ապահովող լաբորատորիաների մասին է, որոնք բացառապես քաղաքացիական բնույթ ունեն, ուրեմն՝ ինչի՞ համար էր այս ամբողջ աղմուկը: Ինչի՞ց է այդքան անհանգստացած մեր ռազմավարական դաշնակիցը:

Գյումրիում տեղակայված ռուսական 102-րդ ռազմահենակետի զինծառայող, 1995 թվականի ծնված Ա. Ռ.-ին դեկտեմբերի 17-ին մեղադրանք առաջադրվեց ՀՀ քրեական օրենսգրքի 112 հոդված 2-րդ մասի 14-րդ կետի հատկանիշներով՝ դիտավորությամբ առողջությանը ծանր վնաս պատճառելը, որն անզգուշությամբ առաջացրել է տուժողի մահը: Հոդվածը նախատեսում է ազատազրկում՝ 5-10 տարի ժամկետով: Այս մասին լրատվամիջոցներին հայտնել են տուժողի իրավահաջորդի ներկայացուցչի՝ Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակից:

Զինծառայողը ձերբակալվել էր դեպքից միայն 8 օր անց: 57-ամյա Ջուլիետա Ղուկասյանը հարձակման ու դաժան ծեծի էր ենթարկվել առավոտյան ժամը 7-ին աշխատանքի գնալու ճանապարհին՝ Գյումրիի Սլաբոտկա թաղամասի իր տնից ընդամենը մի քանի հարյուր մետր հեռավորության վրա:

…Գլխավոր դատախազությունը օրեր շարունակ չէր հայտնում կալանավորված զինծառայողի անունը եւ գտնվելու վայրը: Չնայած Շիրակի մարզի դատախազի պնդմամբ՝ կասկածյալն այժմ պահվում է Գյումրիում, որոշ աղբյուրներ մատնանշում են, որ նա ռուսական ռազմահենակետի տարածքում է: Սա նմանատիպ առաջին դեպքը չէ: Անցած տարիներին եւս ռազմահենակետի զինվորների մասնակցությամբ միջադեպեր գրանցվել են: Ամենաողբերգականը 2015 թվականին Ավետիսյանների յոթ հոգանոց ընտանիքի սպանդն էր, որը սառնասրտորեն իրագործել էր ռուս զինծառայող Ա.Պերմյակովը: Ոչ պաշտոնական տվյալներով՝ միայն վերջին 10 տարում այդօրինակ դեպքերի զոհ է դարձել 12 հայազգի քաղաքացի: Շարունակական ողբերգությունների այս վիճակագրությունը վկայում է, որ ռազմահենակետի հարեւանությամբ ապրող բնակչությունն ապահովագրված չէ հետագա բռնություններից, որոնք կարող են կատարվել ռուս զինծառայողների կողմից: Հելսինկյան քաղաքացիական ասամբլեայի Վանաձորի գրասենյակի ղեկավար Արթուր Սաքունցի կարծիքով՝ 102-րդ հենակետում զինծառայություն անցնող անձնակազմի ընտրության առումով ՀՀ իշխանությունները ռուսական կողմի հետ հստակ անելիքներ ունեն: «Զենքով մարդու մտածելակերպի համար, իհարկե, ծառայության կազմակերպողն է պատասխանատու: Բայց մյուս կողմից էլ՝ դա նաեւ մտածողություն է, որն արտահայտվում է նման խայտառակ դրսեւորումներով»,- համոզված է իրավապաշտպանը։ Ըստ նրա, ամեն դեպքում խնդիրը ոչ միայն կոնկրետ զինծառայողի, այլ նաեւ հրամանատարության պատասխանատվության տիրույթում է:

Ի դեպ, Ջուլիետա Ղազարյանի սպանության նույն օրը լրատվամիջոցներում շրջանառվեց այն վարկածը, թե սպանողը ենթադրաբար ռուս զինծառայող է: Դրան անմիջապես հաջորդեց Հայաստանում ՌԴ դեսպանատան հայտարարությունը, որում կտրուկ հերքվում էր ռուսական ռազմահենակետի զինվորի առնչությունը դեպքին։ Հիմա՝ ինչ... դեսպանությունը ներողություն խնդրելո՞ւ է ԶԼՄ-ներից՝ նրանց անտեղի սադրիչներ որակելու համար: Կամ՝ դա ի՞նչ անհասկանալի հովանավորչություն է ընդհանրապես, որ ռուսական կողմը փորձում է ցուցաբերել զազրելի ոճրագործների նկատմամբ: Այդպես էր ճիվաղ Պերմյակովի դեպքում, այդպես է, կարծես թե, եւ հիմա, երբ մարդասպանը մեկ այլ ճիվաղ է: Ու այսքանից հետո Ռուսաստանի դաշնության դեսպանատունը հայկական կողմին հորդորում է չքաղաքականացնել միջադեպը: Այ՛ քեզ բան...

Մեկնաբանեց Գեւորգ Լալայանը

Միջազգային մամուլ

Հեղինակավոր բրիտանական պարբերականը Հայաստանը ճանաչել է տարվա երկիր 

The Economist-ը Հայաստանը ճանաչել է տարվա երկիր` 2018 թվականին գրանցած առաջընթացի եւ բարելավումների համար: «Նիկոլ Փաշինյանը՝ նախկին լրագրող եւ ընդդիմադիր պատգամավոր, օրինական կերպով եկավ իշխանության՝ կոռուպցիայի եւ անարդարության դեմ բարձրացած ալիքի վրա»,- իր հոդվածում գրում է լոնդոնյան շաբաթաթերթը՝ հավելելով, որ «պուտինյան տիպի միապետը» իշխանությունից անարյուն հեռացվեց, իսկ Ռուսաստանը որեւէ հնարավորություն չունեցավ միջամտելու ներհայաստանյան գործընթացներին:

The Washington Post-ի փոխանցմամբ՝ Հայաստանն այն երկրներից մեկն է, որտեղ ժողովրդավարությունը վերադարձել է: «Գրեթե ցանկացած հաշվարկով՝ 2018-ը ժողովրդավարության համար աղետալի տարի էր, սակայն կան երկրներ, որտեղ անսպասելիորեն ժողովրդավարական բարեփոխումների համար պայքարը վիթխարի քայլեր է արել՝ հիշեցնելով, որ քաղաքական-քաղաքացիական ակտիվության, առաջնորդության ու հանգամանքների ճիշտ համադրությունը կարող է հանկարծակի փոխել պատմության ընթացքը»,- հայկական հեղափոխության անցնցում բնույթն է ընդգծում պարբերականը: Հոդվածագրի ներկայացմամբ՝ հայերը դեկտեմբերի 9-ին ընտրեցին նոր խորհրդարան՝ Փաշինյանի դաշինքին տալով քվեների աննախադեպ՝ 70 տոկոսը: Սակայն կայուն ժողովրդավարության կերտման ճանապարհին, ըստ պարբերականի, դեռեւս վտանգավոր խոչընդոտներ են սպասվում կոռուպցիայի եւ ահագնացող ավտորիտարության դեմ պայքարի ելածներին:

Հայասատանյան թեմայի միջազգային արձագանքներում ուշագրավ են Carnegie Europe-ի ավագ գիտաշխատող Թոմաս դե Վաալի դիտարկումները, որի համոզմամբ՝ Խորհրդային Միության ժառանգությունն աստիճանաբար դուրս է մղվում Հարավային Կովկասի տարածաշրջանից՝ Ռուսաստանի ազդեցության հետ մեկտեղ: «Ռուսաստանը դեռեւս Հայաստանի, Ադրբեջանի եւ Վրաստանի առավել հզոր հարեւանն է, բայց  ուրիշներն էլ կան»,- գրում է դե Վաալը՝ լրագրողներին խորհուրդ տալով դադարել այդ երկրներին «Ռուսաստանի հարեւան», կամ առավել եւս, «բակ» կոչելուց: Ըստ հոդվածագրի, եթե դա հարեւանություն է, ապա՝ միանգամից մի քանի երկրների համար՝ Եվրամիության, Իրանի եւ Թուրքիայի: «ԱՄՆ-ն եւս այնտեղ է՝ ի դեմս միջազգային կոնսորցիումի երկու ամերիկյան ընկերությունների, որոնք սկսել են Վրաստանի Սեւ ծովի ափին նավահանգիստ կառուցել: Իսկ Չինաստանը, որը տարածաշրջանը դիտում է որպես «Մեկ գոտի եւ մեկ  Ճանապարհ» նախաձեռնության համար տարանցիկ երթուղի, այժմ հանդես է գալիս իբրեւ խոշոր առեւտրային գործընկեր»,- շարունակում է դե Վաալը:

Առանձնակի հետաքրքրություն են ներկայացնում Հայաստանի մասին դրվագները. «Ռուսաստանի ռազմաքաղաքական դաշնակիցը, որն իր էներգետիկայի ու ենթակառուցվածքների պահպանման համար ֆինանսապես կախված է Մոսկվայից, 2018-ին կարողացավ ձերբազատվել հին վարչակարգից: Արեւմտյան դիտորդներից շատերը զարմանում էին, որ Ռուսաստանը չմիջամտեց «թավշյա» հեղափոխությանը՝ բարեկամական վարչակարգը փրկելու համար, սակայն այն իրականում շատ քիչ լծակներ ուներ դա անելու համար»,- գտնում է հոդվածագիրը: Նա անդրադարձել է նաեւ ՀՀ արտահերթ խորհրդարանական ընտրություններին՝ այն բնորոշելով որպես Նիկոլ Փաշինյանի ցնցող հաղթանակի վերջին ակորդ: «Փաշինյանը հակառուսական չէ կամ, ավելի շուտ, այդպիսին է այնքանով, որքանով խոսում է եվրոպական արժեքների եւ ժողովրդավարության մասին... Նա մի սերնդից է, որը ոչ խորհրդային է, ոչ հակախորհրդային կամ հետխորհրդային, այլ պարզապես անխորհրդային»,- պարզաբանում է հեղինակը՝ կարծիք հայտնելով, որ Հարավային Կովկասի երեք երկրներից յուրաքանչյուրը Ռուսաստանի հետ հարաբերությունները կարգավորելու իր միջոցը գտել է: Եվ եթե նրանց ղեկավարները «ոչ մի հիմարություն չանեն սեփական բնակչությանն օտարելու համար» եւ միմյանց դեմ չպատերազմեն (նկատի ունի Հայաստանին ու Ադրբեջանին), «2019-ին նավարկելու լավ հնարավորություն կունենան՝ առանց Ռուսաստանի հետ առճակատման»,- եզրահանգում է դե Վաալը:

Պատրաստեց Մարինա Մուրադյանը