Արդեն որերորդ անգամ հարկադրված ենք անդրադառնալ այս հրատապ թեմային, քանի որ Հայաստանում գազի անհամադրելիորեն բարձր գները մեր պետության տնտեսական գործունեության ձախողման հիմնական գործոններից մեկն են: Մեզանում այդպես էլ չսկսվեց արեւային մարտկոցներով ու քամու էներգիայով աշխատող էլեկտրակայանների զանգվածային շինարարությունը: Գազի խնդրին անդրադառնալու առիթը Հանրային ծառայությունների կարգավորման հանձնաժողովի (ՀԾԿՀ) նախագահ Գարեգին Բաղրամյանի վերջերս հնչեցրած այն հայտարարությունն էր, թե «Գազպրոմ Արմենիա»-ն առաջարկել է մեր երկրում գազի միջին գինը սահմանել 283 դոլար` ներկայիս 266,7 դոլարի փոխարեն: Հունիսի 8-ին խորհրդարանում լրագրողների հետ զրույցում նա հայտարարել է. «Ձեռնպահ կմնամ Հայաստանի եւ Ռուսաստանի միջեւ 2013 թվականին կնքված` գազի համաձայնագրի վերաբերյալ մեկնաբանություններից, սակայն ցանկացած համաձայնագիր կարող է վերանայվել, հարցը միայն կողմերի կամքի ու հնարավորությունների առկայությունն է»:
Այստեղ ՀԾԿՀ նախագահը խորամանկում է` ասելով «կողմերի կամքի առկայություն»: Հայաստանը գազի գնի իջեցման կամք միշտ ունեցել է, առավել եւս` այժմ: Ուղղակի պետք է ասեր` «Ռուսաստանի կամքի առկայություն»: Նրա խոսքով` «Գազպրոմ Արմենիա» ՓԲԸ տնօրենի հայտարարությունը, թե սակագների չբարձրացման դեպքում ընկերությունը չի կարող տրամադրել անհրաժեշտ որակյալ ծառայություններ, արվել էր ընթացիկ գների համատեքստում: «Մեր հաշվարկները նույնպես ցույց են տալիս, որ ներկայիս գները որոշ փոփոխությունների կարիք ունեն` բարձրացման առումով»,- նշել է Բաղրամյանը: Այսինքն` ՀԾԿՀ նախագահը փաստորեն արդարացնում է «Գազպրոմ Արմենիա»-ի համար գազի գնի բարձրացումը:
Այժմ Հայաստանը «կապույտ վառելիքը» սահմանին գնում է 165 դոլարով: Եթե երկրի ներսում հիմնական սակագինը լինելու է 283 դոլար, ապա սա նշանակում է, որ տեղափոխման եւ գազափոխադրման համակարգի սպասարկման համար մենք պետք է վճարենք 118 դոլար, որը կազմում է ընդհանուր արժեքի 42 տոկոսը: Ստացվում է, որ «Գազպրոմը», ում պատկանում է Հայաստանի ողջ գազափոխադրման համակարգը, մայրուղային խողովակից գազը սպառողին փոխադրելու համար վերցնում է գնի 42 տոկոսը: Շա՞տ է դա, թե քիչ է: Եկեք դիմենք Ուկրաինայի տվյալներին: Ուկրաինայում արդյունաբերական եւ այլ սպառողների համար գազի գինը կազմավորվում է հետեւյալ կերպ. վերցնում են սահմանին գազի ընդհանուր արժեքը, դրան գումարում 17 տոկոս ԱԱՀ-ն, 3 տոկոս գազաբաշխիչ ձեռնարկությունների միջին կշռութային սակագինը, եւս 3 տոկոս գազափոխադրման ձեռնարկության համար եւ 2 տոկոս ամբողջական վրադիր: Ընդամենը ստացվում է 25 տոկոս: Կասկածողները կարող են այցելել https://www.ceer.eu/documents/104400/-/-/76fff310-aee9-cdc3-3b06-b61ba922aee4 կայքէջ, եւ կհամոզվեն:
Սա Ուկրաինայում է, որտեղ գազափոխադրման համակարգի ամբողջ տարածականությունը փոքրիկ Հայաստանից հարյուրավոր անգամներ երկար է ձգվում: Համեմատեցեք Ուկրաինան եւ Հայաստանը: Բաղրամյանն ասում է, որ սակագնի հաշվարկի մեթոդիկան ներկայացված է հանրությանը: Որեւէ մեկը` բացի իրենից, կարդացե՞լ է այդ մեթոդիկան: «Մոտակա 10 տարում շուրջ 500 միլիոն դոլար կապիտալ ներդրումների» այդ ի՞նչ «մեծ փաթեթի» մասին է խոսքը, «որը կարող է առավել կայուն եւ կանխատեսելի սակագնային քաղաքականության հասցնել»:
Այդպիսի գումարով կարելի է Իրան-Հայաստան գազատար կառուցել 1200 մմ տրամագիծ ունեցող խողովակով կամ գնել լցամբար` ԱՄՆ-ից կամ Եվրոպայից հեղուկ գազ տեղափոխելու համար եւ, վերջապես, կարելի է Թուրքմենստանի հետ պայմանավորվել Իրանով գազ փոխադրելու մասին: Եթե այդ նպատակներով ծախսվելու է 500 մլն դոլար` հաշվի առնելով, որ այդ նախագծերի սեփականատերը լինելու է Հայաստանը, այլ ոչ թե Ռուսաստանը, ապա այդժամ կարելի է քշտել ձեռքերն ու լծվել գործի: Բայց այդ 500 միլիոնը դարձյալ մտնելու է «Գազպրոմի» գրպանը, իսկ Հայաստանի համար ոչ մի էական փոփոխություն էլ չի լինելու: Կրկնենք, որ 42 տոկոսն անհամադրելի գին է Հայաստանի փոքրիկ գազափոխադրման համակարգը սպասարկելու համար:
2013 թվականի պայմանագրի վերանայման հարցն այժմ մեզ համար ավելի քան արդիական է:
Կարապետ Կալենչյան