Շաբաթվա անցուդարձը՝ մեկնաբանությամբ

Հունվարի 17-ին մեկնարկել էր ավելի քան մեկ տարի Բաքվի կալանավայրերում ապօրինաբար պահվող՝ Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարների գործով առաջին դատական նիստը։ Ադրբեջանի արդարադատության համակարգը «դատավարություն» կոչվող այս շոուն, իսկ իրականում շինծու մեղադրանքներով ամբաստանվող հայ գործիչների ձերբակալությունը վերածել էր զավեշտախաղի ու կեղծ բեմադրության՝ զբաղեցնելով իր հասարակությանը: Անգամ դատվող «սեպարատիստներին» դատարանի շենք բերելու կադրերն էին մատուցվում որպես «սպեցօպերացիա»։ Բաքուն, ըստ էության, դատում է Արցախի ինքնորոշման միջազգայնորեն ընդունված իրավունքը, դատում էր բոլորիս:

Ամենամեծ ամոթը, սակայն, ՀՀ իշխանությանն է, որն այսքան ժամանակ մատը մատին չտվեց՝ վերադարձնելու համար գերեվարված ու պատանդառված մեր հայրենակիցներին, ռազմագերիներին, որոնց միակ «մեղքը» հայրենանվեր ծառայությունն է ի շահ սեփական երկրի պաշտպանության եւ ժողովրդի բարօրության: Իշխանության պնդմամբ՝ ինքն ամեն ինչ անում է Բաքվի բանտերում հանիրավի պահվող անձանց վերադարձնելու համար, բայց ոչինչ չի ստացվում, արդյունքը զրոյական է: Ասել է թե՝ իշխանություններն անզոր են ապահովել իրենց քաղաքացիների, այդ թվում՝ զինծառայողների պաշտպանությունը: Ուրեմն ո՞ւմ են հարկավոր այդպիսի անկարող, թուլակամ իշխանությունները, ինչո՞ւ հրաժարական չեն տալիս:

Թե ինչպիսի քամահրանքով ու դաժանությամբ են Ալիեւի խամաճիկները վերաբերվում հայ գերեվարվածների հետ՝ բավական է բերել Արցախի նախկին պետնախարար Ռուբեն Վարդանյանի օրինակը, որի նկատմամբ Բաքվի միապետի հակակրանքի մասին շատերը գիտեն: Վարդանյանը 2024թ. ապրիլին բանտում հացադուլ էր հայտարարել՝ ի նշան բողոքի, ինչի համար նրան պատժախուց էին տեղափոխել: Այս մասին BBC-ի ռուսական ծառայությունը գրել է. «Պատժախցում լույսը 24 ժամ միացված է եղել, ինչը հանգեցրել է քնի պակասի ու հյուծվածության։ Ռուբենին ստիպել են երկար կանգնել եւ 2 օրից ավելի զրկել են ջրից, սպիտակեղենն ու հագուստը լվանալու, փոխելու հնարավորությունից»:

Ամերիկացի փաստաբան Ջարեդ Գենսերի հայտարարության մեջ, որը վարձվել էր Վարդանյանի ընտանիքի կողմից, նշվում է, որ Ադրբեջանի իշխանություններն իրեն երբեք թույլ չեն տվել տեսակցել իր պաշտպանյալին: Բացի դրանից, ըստ Գենսերի, Ռուբենին չեն տրամադրել անգամ զուգարանի թուղթ, արգելել են գրել-կարդալ, զրկել են անկողնու սպիտակեղենից, եւ նա ստիպված է եղել քնել կեղտոտ ներքնակի վրա: Հացադուլը, ըստ BBC-ի անդրադարձի, տեւել է 20 օր։ Ի դեպ՝ օրեր առաջ Ռուբեն Վարդանյանը բանտային անտանելի բարքերի վերաբերյալ ուղերձ է հղել, որը հեռախոսազանգի ընթացքում մի հնարով փոխանցել է ընտանիքին: Այն զետեղվել է նաեւ լրատվամիջոցներում:

Հունվարի 17-ին Բաքվի զինդատարանում սկսված «դատավարությունը» կատարյալ խեղկատակություն է: Տասնյակ հանցագործությունների շինծու մեղադրանքներ են «կպցրել» հայ գերիներին, որոնց վերաբերյալ քրեական գործերն առանձնացվել եւ քննվելու են առանձին վարույթներով: Դատարանը մերժել է Վարդանյանի գործը մյուսների հետ միավորելու՝ վերջինիս փաստաբանի միջնորդությունը։ Դատավարությունից մեկ օր առաջ Ռուբեն Վարդանյանը հայտարարել էր, որ իր փաստաբանին եւ թարգմանչին ստիպել են ստորագրել փաստաթղթեր հետին թվով, այդ թվում՝ չկայացած հարցաքննությունների կեղծ արձանագրություններ:

Բաքվում, այո, չեն դատում Արցախի ռազմաքաղաքական ղեկավարությանը, դատում են մեզ։ Այդ երկրի դատախազությունը մեղադրանքների մի մասով հստակ հանցագործություն է համարում Արցախի գոյությունը՝ Ադրբեջանի սահմանադրական կարգի խախտում, իշխանության բռնազավթում եւ այլն։ «Այս ամենի հետ համակերպվել՝ նշանակում է համակերպվել, որ Արցախի գոյությունը եղել է հանցագործություն»,- «Հրապարակ»-ի հետ զրույցում նշել է «Ապրելու երկիր» կուսակցության համահիմնադիր Մեսրոպ Առաքելյանը»:

«Դատավարության» առաջին օրը դատարանից հրապարակվեցին գերեվարված հայ ռազմաքաղաքական ղեկավարների լուսանկարները. նրանք նկատելիորեն հյուծված ու ծերացած էին։

Շաբաթվա ընթացքում իշխանություններին հասցեագրված «ամենաքաղցր» խոսքերի առիթը ոչ միայն Բաքվում շինծու քրգործերով Արցախի նախկին ռազմաքաղաքական ղեկավարների դատավարությունն է, այլեւ մեզանում ֆիզիկական անձանց եկամուտների համընդհանուր հայտարարագրման քաոսային վիճակը, որում հայտնվել են Հայաստանի «հպարտ» քաղաքացիները: Կար ժամանակ, երբ ընդդիմադիր Փաշինյանը քննադատում էր նախորդ իշխանություններին՝ կշտամբելով նրանց, թե «քաղաքացին տուգանքի մատերիալ չէ», այժմ այդ նույն քաղաքացուն ինքը կրկնակի է կեղեքում՝ ե՛ւ տուգանքի ծանրությամբ, ե՛ւ հարկային բեռով:

Համատարած հայտարարագրման մասին օրենքը, որն «արագի մեջ» ընդունվել էր միջազգային կառույցների պարտադրանքով, բայց՝ հայավարի, առանց չափազանցության պատուհաս է դարձել ժողովրդի գլխին: Շատերը տեխնիկական լուրջ խոչընդոտների են բախվել՝ ո՛չ հայտարարագրի ներկայացման ձեւը գիտեն, ո՛չ պահանջվող տեխնիկական միջոցներն ունեն, ո՛չ էլ տիրապետում են հայտարարագրի լրացմանը: Ամեն ինչ խճճվել, բարդացել է, եւ եթե կա մի փոքրիկ մխիթարանք, ապա դա սրամիտների հանպատրաստի հումորն է, թե՝ հայտարարագիր լրացնելու համար պետք է մի քիչ ֆինանսիստ լինել, մի քիչ՝ հաշվապահ, մի քիչ՝ համակարգչագետ, մի քիչ էլ… Նիկոլ: Այն է՝ ձեռնածություններից լավ գլուխ հանող:

Ժամկետ է տրված մինչեւ մայիսի 1-ը. 750-800 հազար քաղաքացի 2024թ. եկամուտների մասին պիտի հայտարարագիր ներկայացնի, ընդ որում՝ այնպիսի մանրամասնությամբ, որպեսզի երեւա անգամ հազար դրամի շարժը։ Հայտարարագիրը լրացնելիս՝ քաղաքացին պետք է բացատրություն տա, թե ինչի համար է ստացել այդ հազար դրամը՝ ընկերովի ընդմիջման փո՞ղ է հավաքել, թե՞ գործընկերոջ ծննդյան օրվա առթիվ համեստ հուշանվեր գնելու դրամ է։ Գանք ավելի խոշոր եկամուտներին. եթե, օրինակ, հարսանիք եք արել, ծնունդ կամ կնունք, նվեր ստացել եւ այլն, պիտի հատ-հատ հայտարարագրել, հաշվարկել հարկերը եւ վճարել: Դժվար է պատկերացնել, թե ինչպիսի հսկայածավալ աշխատանքի հետ ենք գործ ունենալու:

Էլ չասած այն մասին, թե ինչ ահռելի քաշքշուկների միջով է անցնելու հայտարարագիր ներկայացնող անձը՝ ծախսելով ոչ միայն իր ժամանակն ու նյարդերը, այլեւ ֆինանսական միջոցները: Այս մասին մեր իշխանությունները «համեստորեն» լռում են: Հայտարարագիր ներկայացնելիս՝ պարտադիր է էլեկտրոնային ստորագրություն դնելը, հետեւաբար պետք է դիմել նման ստորագրություն տրամադրող «ԷԿԵՆԳ» հատուկ կառույցին՝ ստորագրություն ստանալու եւ այն ակտիվացնելու համար՝ վճարելով 3 հազար դրամ։ Ու այդպես ամեն տարի: Չմոռանանք նաեւ նույնականացման քարտը կարդացող հատուկ սարքի մասին, որի համար դարձյալ պետք է վճարես ու ձեռք բերես նույն «ԷԿԵՆԳ»-ից:

Ասում են՝ էլեկտրոնային նույնականացումը եւ էլեկտրոնային ստորագրությունը պետք են քաղաքացու եկամուտների մասին տվյալների գաղտնիությունը, անվտանգությունն ու հասանելիությունն ապահովելու նպատակով: Լավ, եթե քաղաքացին պիտի մտածի իր եկամտային տվյալների գաղտնիության ապահովման մասին, ուրեմն ինչի՞ համար են պետական այն մարմինները, որոնք դրա համար վճարվում են:

Մեկնաբանեց Գեւորգ Լալայանը

Շաբաթվա մյուս կարեւոր իրադարձությունների մասին՝ մի քանի տողով

Դավոսում ընթացող Համաշխարհային տնտեսական համաժողովին մասնակցող Նիկոլ Փաշինյանը հունվարի 23-ին հանդիպել է ՆԱՏՕ-ի Գլխավոր քարտուղար Մարկ Ռյուտեի հետ։ «Վարչապետ Փաշինյանի հետ լավ քննարկում ունեցանք ՆԱՏՕ-Հայաստան համագործակցությունն ու երկխոսությունը շարունակելու շուրջ։ Հարավային Կովկասի տարածաշրջանը խիստ կարեւոր է մեր գլոբալ անվտանգության համար»,- գրել է Հյուսիսատլանտյան դաշինքի ղեկավարը X-ի իր օգտահաշվում։ Ռյուտեն նաեւ կոչ է արել ջանքեր գործադրել Հայաստանի եւ Ադրբեջանի միջեւ հարատեւ խաղաղություն հաստատելու նպատակով:

Հայաստանի ԱԳ նախարար Արարատ Միրզոյանը հունվարի 21-ին աշխատանքային այցով Մոսկվայում էր։ Նույն օրը կայացավ Լավրով-Միրզոյան առանձնազրույցը, ապաեւ՝ երկու կողմի պատվիրակությունների ընդլայնված կազմով հանդիպումը, որից հետո նախարարները հանդես եկան համատեղ մամուլի ասուլիսով՝ հայտնում է Հայաստանի արտաքին քաղաքական գերատեսչությունն՝ առանց այլ մանրամասներ նշելու: ՌԴ ԱԳՆ-ի հաղորդագրության համաձայն՝ Լավրով-Միրզոյան հանդիպման օրակարգում նաեւ ԵԱՏՄ-ի շրջանակներում համագործակցության հարցն է եղել: Հանդիպման ուշադրության կենտրոնում էր նաեւ Հարավային Կովկասում տիրող իրավիճակը՝ հայ-ադրբեջանական հավասարակշռված կարգավորման հասնելու շեշտադրմամբ:

Միջազգային 10  իրավապաշտպան կառույցներ ԵԽԽՎ-ին կոչ են անում չվերականգնել ադրբեջանական պատվիրակության լիազորությունները կամ վերականգնել միայն «հստակ պայմաններով»։ Եվրոպացի իրավապաշտպանները պնդում են, որ Ալիեւի վարչակազմը չի գործակցում միջազգային մեխանիզմների հետ, չի լուծում մարդու իրավունքների համակարգային խախտումները, հրաժարվել է համագործակցել ԵԽ խոշտանգումների կանխարգելման կոմիտեի հետ։ Հիշեցնենք, որ ԵԽԽՎ-ն 2024-ի հունվարի 24-ին որոշեց չվավերացնել Ադրբեջանի պատվիրակության լիազորությունները: Վեհաժողովն իր այդ աննախադեպ որոշման հիմքում մի շարք պատճառներ էր նշել, այդ թվում՝ Լաչինի միջանցքի արգելափակումն ու դրա լրջագույն հետեւանքները։

Հունվարի 18-ին Հայաստանում Եվրամիության դիտորդական առաքելությունը հյուրընկալել է ԵՄ անդամ երկրների 22 դեպանի եւ ներկայացրել գործողությունների, մանդատի ու ծրագրերի վերաբերյալ վերջին զարգացումները: «Մենք երախտապարտ ենք անդամ երկրներին իրենց հաստատուն աջակցության եւ շարունակական ներդրման համար»,- նշված է ԵՄ առաքելության X-ի էջում: Հունվարի 10-ին հայտնի դարձավ, որ Եվրամիության արտաքին քաղաքական հարցերով բարձր ներկայացուցիչ Կայա Կալասն առաջարկել է եւս երկու տարով երկարաձգել ՀՀ-ում Եվրամիության քաղաքացիական առաքելության տեղակայումը։

Հայաստանը Թուրքիային է արտահանձնել երկու անձի, որոնք Թուրքիայում ներգրավված են եղել կազմակերպված հանցավորության մեջ. այս մասին հայտնում է ՀՀ ԱԳՆ-ն: «Արձագանքելով Ինտերպոլի Կարմիր ծանուցմամբ ներկայացված խնդրանքին` 2025 թվականի հունվարի 19-ին Հայաստանը Թուրքիային է արտահանձնել երկու անձի, որոնք Թուրքիայում ներգրավված են եղել կազմակերպված հանցավորության մեջ»,- ասված է արտաքին քաղաքական գերատեսչության հաղորդագրության մեջ: Այլ մանրամասներ, թե ինչպես են այդ անձինք հայտնվել Հայաստանում, չի հաղորդվում: