Ժողովրդավարությունը, մարդու իրավունքներն ու օրենքի գերակայությունը եվրոպական քաղաքակրթության այսօրվա երեք առանցքային հենասյուներն են, առանց որոնց, կամ նույնիսկ դրանցից մեկի, կարող ենք ասել, որ նման քաղաքակրթություն այլեւս գոյություն չունի: Այդ արժեքները հեշտությամբ չեն տրվել, դրանք ձեռք բերելու համար Եվրոպայում արյունահեղ պատերազմներ են եղել, միլիոնավոր մարդիկ են զոհվել պատերազմների ընթացքում: Երկրորդ աշխարհամարտից հետո այդ սկզբունքները դրվեցին եվրոպական քաղաքակրթության հիմքում՝ իրավական համակարգում, պետությունների կառուցվածքում ու արժեհամակարգում, եւ թվում էր՝ դրանք այլեւս հաստատուն, անխախտելի ու աներկբայորեն ճանաչված արժեքներ են:

Սակայն Արցախի 44-օրյա պատերազմի ժամանակ մեզանում դրանց գերագնահատված լինելու առնչությամբ կասկածներ առաջացան: ՆԱՏՕ-ի անդամ Թուրքիան, հօգուտ Ադրբեջանի, ուղղակիորեն եւ անթաքույց մասնակցեց պատերազմին, իսլամ ահաբեկիչներ տեղափոխեց պատերազմական գոտի, որտեղ հայերի դեմ օգտագործվում էին արգելված զինատեսակներ: Այդ ողջ ընթացքում Եվրոպան խորհրդավոր լռություն էր պահպանում, ոչ մի երկիր չդապարտեց քաղաքակրթական հիմունքների ակնհայտ ոտնահարումները: Փաստորեն՝ ազգային շահերն ավելի բարձր դիտվեցին, քան հռչակված համամարդկային արժեքները:

Ավելին՝ ժողովրդավարության ուղին բռնած Ուկրաինայի ղեկավարությունը շնորհավորեց Ադրբեջանին՝ հայտարարելով, որ իրենք եւս հակված են նման կերպ լուծելու Լուգանսկի ու Դոնբասի խնդիրները: Նրանց հույսը, ինչպես խոստովանեցին, թուրքական «բայրաքթար»-ներն էին:

Լավ, Ուկրաինան թողնենք մի կողմ եւ վերադառնանք եվրոպական քաղաքակրթությանը, որի հիմնական արժեքային փաստաթուղթը Մարդու իրավունքների համընդհանուր հռչակագիրն է: Դրա վրա են հիմնված Եվրոպական խորհուրդը, Եվրոպական միությունը, ԵԱՀԿ-ն եւ ԵՄ երկրների սահմանադրությունները, որոնցում դատապարտվում են ռասայականությունը, ազգայնականությունը, այլատյացությունն ու կրոնական հողի վրա դրսեւորվող խտրականությունը: Բայց ի՞նչ կատարվեց իրականում:

Երբ ուկրաինացի փախստականները սկսեցին գալ Եվրոպա, ԵՄ երկրների մի քանի բարձրաստիճան պաշտոնյաներ հրապարակավ հայտարարեցին, որ ուկրաինացիները, ի տարբերության իրաքցիների, սիրիացիների եւ աֆղանացիների, սպիտակամորթ, քրիստոնյա մարդիկ են, քաղաքակրթված ազգի ներկայացուցիներ եւ, հետեւաբար, կարելի է նրանց համար բացել սահմանները: Միեւնույն ժամանակ՝ ռուսներն ու ռուս մշակույթը, էթնիկ ռուսների սեփականությունը, ըստ էության, հայտարարվում են օրենքից դուրս եւ ենթարկվում խտրականության: Սրան ին՞չ անուն տալ, եթե ոչ եվրոպական արժեհամակարգի բազիսային դրույթների կոպտագույն խախտում:

Համոզված ենք, որ ռուս-ուկրաինական ճգնաժամն ինչ-որ կերպ կհարթվի՝ ցանկացած պատերազմ, ի վերջո, ավարտվում է բանակցություններով ու խաղաղության պայմանագրով, թեկուզ միջանկյալ ինչ-որ փոխզիջումային փաստաթղթի ստորագրմամբ, եւ կրքերը հանդարտվում են: Սակայն գլխավորը սա չէ: Հիմնական խնդիրը, որն ավելի խորքային է, եվրոպական քաղաքակրթության ճգնաժամն է, երբ հայտարարված համընդհանուր արժեքները եւ օրենսդրական նորմերը ենթարկվում են քաղաքական նպատակահարմարությանն ու երկրների տվյալ պահի շահերին: